Meme Kanseri İçin Bilinen Bazı Risk Faktörleri

Meme Kanseri İçin Bilinen Bazı Risk Faktörleri Şunlardır:

Yaş: Kadın yaşlandıkça meme kanseri riski artar. Meme kanserlerinin çoğu 50 yaş üstündeki kadınlarda görülür; özellikle 60 yaşın üstünde risk daha da artar. Bu hastalık 35 yaş altı kadınlarda yaygın değildir.

Aile öyküsü: Anne, kız kardeş veya kızında meme kanseri olan bir kadında meme kanseri riski fazladır. Kişinin yakını menopozdan önce kanser olmuşsa veya her iki memede kanser görülmüşse risk daha da artar. Meme kanserli hastaların % 5’inde ailesel özellik görülür. Bu kadınlarda genellikle daha genç yaşta (menopozdan önce) kanser görülmekte ve ailelerinde birden fazla kişide kanser bulunmaktadır.

Kişisel öykü: Lobüler karsinoma in situ tanısı olan bir kadında meme kanseri riski ortalamanın üstündedir. Bu kadınların yaklaşık % 25’inde istilacı kanser görülür. Ayrıca, meme kanseri geçirmiş ve iyileşmiş kadınlarda tekrar meme kanseri olma olasılığı daha yüksektir. Meme kanseri (veya duktal karsinoma in situ) tedavisi gören kadınların yaklaşık % 10-15’inden azında daha sonra ikinci bir meme kanseri görülmektedir.
Meme kanseri için diğer risk faktörleri adet kanamasının erken yaşta (12’den önce) görülmesi, veya menopoza geç girilmesidir(55’ten sonra). Ayrıca ilk çocuğunu 30 yaşından sonra doğurmuş veya hiç çocuğu olmamış kadınlarda meme kanseri riski daha yüksektir. Tüm bunlar kadının doğal hormonları ile ilgili faktörlerdir. Şu anda meme kanseri riskinin hormon ilaçlarıyla (doğum kontrol hapları, kısırlığın tedavisinde kullanılan ilaçlar, menopozda kullanılan hormon ilaçları) artıp artmadığı bilinmemektedir. Araştırmacılar çok sayıda kadın üzerinde çalışmalar yaparak bu önemli sorunun yanıtını bulmaya çalışmaktadır.

Birçok kadın iyi huylu meme hastalıkları konusunda da endişelenmektedir. Kadınların çoğu memelerinde farkettikleri basit şişlikleri önemsememekte ve bunun kanser riskini artırmayacağını düşünmektedir. Oysa atipik aplazi gibi meme dokusunda değişikliklere neden olan iyi huylu hastalıkların da meme kanseri riskini artırdığı saptanmıştır.
Bilim adamları meme kanserinin diğer olası nedenlerini araştırmaktadır. Örneğin; çevresel faktörlerin meme kanseri riskini etkileyip etkilemediği araştırılmaktadır. Böcek ilaçları, elektromagnetik alanlar, egzoz dumanları , su ve yiyeceklerdeki mikroplar araştırılmakta olan çevresel faktörlerdendir.

Yaşam şekli ile ilgili bazı özellikler de kadında kanser riskini etkileyebilir. Örneğin; bazı çalışmalar alkol alan kadınlarda kanser riskinin az da olsa arttığını ortaya çıkarmıştır. Riskin tüketilen alkol miktarına paralel olarak arttığı düşünülürse, alkol kullananların hiç olmazsa miktarı azaltmaları gerekmektedir.
Bilim adamları düşüklerin meme kanseri riskini artırıp artırmadığı üzerinde çalışmalarını sürdürmektedirler. Günümüze değin yapılan çalışmalar farklı sonuçlar vermiş ve bu konu henüz netlik kazanmamıştır.

Yaşlı ve şişman kadınların meme kanseri riskinin daha yüksek olduğu düşünülmektedir. Diyet ve meme kanseri arasındaki ilişki halen araştırılmakla birlikte, bazı bilim adamları az yağlı, sebze ve meyvelerin ağırlıklı olduğu iyi dengelenmiş bir diyetin ve ideal kiloyu sürdürmenin kanser riskini azalttığına inanmaktadır. Ayrıca son çalışmalar genç kadınlarda egzersizin meme kanseri riskini azaltabileceğini öne sürmektedir.


Tanı Koyma
Günümüzde meme kanserinin tanılanmasında elimizdeki en etkili araç düzenli mammografidir. Ancak mammografi her zaman doğru sonuç vermeyebilir. (Meme dokusunda bir sorun olduğunu hisseden kadın mammogram normal çıksa da rahatlamamalı ve endişelerini hekimiyle paylaşmalıdır.) Mammografi her meme kanserinin erken dönemde ortaya çıkaramayabilir ve bazen de kanser olmasa da yanlış pozitif sonuç verebilir. Araştırmacılar mammografi sonuçlarının daha doğru olması için çalışmalarını sürdürmektedirler. Ayrıca meme dokusunun daha ayrıntılı görüntülerini elde edebilmek için başka teknikler üzerinde çalışmaktadırlar.
Araştırmacılar ayrıca meme kanserli kadınların kan ve idrarlarında anormal miktarda bulunan maddeler (tümör göstergeleri) üzerinde çalışmaktadırlar. Bu markerların bazıları meme kanseri tanısı konmuş kadınların takibinde kullanılmaktadır. Ancak günümüzde hiçbir kan veya idrar testi meme kanserini tanılamak için yeterince güvenilir değildir.

Tedavi
Araştırmacılar meme kanserini tedavi etmek için daha etkili yollar aramaktadırlar. Ayrıca tedavinin yan etkilerini azaltacak ve hastaların yaşam kalitesini artıracak yöntemler üzerinde çalışmaktadırlar. Laboratuvar çalışmaları yeni bir yöntemin umut vaat ettiğini gösterdiğinde bu yöntem klinik bir araştırmayla hastaya uygulanır. Bu araştırmalar önemli sorulara yanıt bulmak; yeni yöntemin güvenilir ve etkili olup olmadığını anlamak amacıyla tasarlanmıştır. Genellikle bu çalışmalarda yeni yöntem standart tedavi ile karşılaştırılır. Klinik çalışmalarda yer alan hastalar yeni tedavi yönteminden yararlanan ilk kişiler olma şansına erişebildikleri gibi tıbbın ilerlemesine de önemli katkıda bulunurlar.
Meme kanserinin tüm evrelerinin tek bir ilaçla tedavi edilmesi, üzerinde çalışılan bir konudur. Araştırmacılar yeni tedavi yöntemlerini, yeni ilaç dozları ve şemalarını ve yeni kombinasyonları test etmektedir. Çeşitli kemoterapi ilaçları ve ilaç kombinasyonları üzerinde olduğu gibi hormon ilaçları üzerinde de çalışmaktadırlar. Ayrıca kemoterapiyi hormon tedavisi ve radyasyon tedavisiyle birlikte kullanmanın yollarını aramaktadırlar. Bazı çalışmalarda ise bağışıklık sisteminin kansere yanıtını güçlendiren ve vücudun tedavinin yan etkileriyle baş etmesini sağlayan ilaçlar (biyolojik tedavi) araştırılmaktadır.
Bazı çalışmalarda kanser hücrelerini harap etmek için çok yüksek dozda kemoterapinin standart dozdan daha etkili olup olmadığı araştırılmaktadır. Yüksek doz kemoterapi kan hücrelerinin oluştuğu kemik iliğine ciddi şekilde zarar verdiğinden, araştırmacılar kemik iliğini düzeltecek yöntemler denemektedir. Bu yöntemler (kemik iliği nakli, kök hücre nakli, koloni uyarıcı faktörler) tıbbi terimler başlığı altında tanımlanmıştır.
NCI tarafından yayınlanan ve bu araştırmaların olası yarar ve risklerini anlatan Klinik Çalışmalar Hakkında Her Şey adlı kitapçığı okuyabilirsiniz. Klinik araştırmalara katılmak isteyenlerin hekimleriyle görüşmeleri gerekmektedir.
Klinik çalışmalar hakkında bilgi edinebilmek için NCI tarafından geliştirilen bilgisayar veritabanı olan PDQ‘ yu kullanabilirsiniz. Burada tüm ülkedeki klinik çalışmalar ve ayrıca kanser tedavisine ilişkin bilgiler yer almaktadır. Kanser Bilgi Servisi aracılığıyla bu bilgilere ulaşabilirsiniz.

Tıbbi Terimler

Benign (iyi huylu): Kötü huylu olmayan; yakın dokuları istila etmeyen veya vücudun diğer bölümlerine yayılım göstermeyen.

Biyolojik terapi: Kanserle veya kanser tedavisinin neden olduğu bazı yan etkilerle savaşmak için vücudun bağışıklık sistemini kullanan tedavidir. Ayrıca immünoterapi olarak da bilinir.

Biyopsi: Mikroskop altında kanser yönünden incelemek üzere doku örneği alma.

Cerrahi: Ameliyat

Doku: Vücutta belli bir görevi olan hücre topluluğu.

Duktal karsinoma in situ: Sadece süt kanalında anormal hücre bulunması. Hücreler memedeki diğer dokulara yayılmamıştır. DCIS veya duktal karsinoma olarak da bilinir.

Evre: Kanserin durumu. Meme kanserinin evresi tümörün büyüklüğüne ve yayılıp yayılmadığına bağlı olarak değişir.

Hormonlar: Organ ve dokuların fonksiyonlarını etkileyen, vücutta bulunan kimyasal maddeler.

Hormon reseptör testi: Büyümek için tümörün kadınlık hormonlarına ihtiyaç duyup duymadığını belirlemeye yarayan laboratuvar testleri.

Hormon tedavisi: Vücudun bir bölümü veya organı üzerinde bir hormonun etkilerini azaltma, bloke etme veya artırma yoluyla kanseri tedavi etmek için hormon kullanma.

İltihabi meme hastalığı: Nadir görülen ve memedeki lenf damarlarını tıkayan bir kanser türü. Meme dokusu kızarık, sıcak, şiştir. Evre III meme kanseri adıyla da bilinir.

İnvaziv (yayılan)(kötü huylu) kanser: Kaynaklandığı meme dokusunun dışına yayılan kanser. İnfiltran kanser adıyla da anılan bir kanser türüdür.

Jinekolog: Kadın üreme sistemi hastalıkları tedavi ve bakımında uzmanlaşan hekim.

Kanal: Sütü loblardan meme ucuna taşıyan küçük oluk.

Kanser: Anormal hücrelerin kontrolsüzce çoğaldığı hastalık grubu için kullanılan terim. Kanser hücreleri yakın dokuları istila edebilir ve kan dolaşımı veya lenf sistemi yoluyla vücudun diğer bölümlerine yayılabilir.

Karsinoma: Bir organın sınırları içinde başlayan kanser.

Kemik iliği: Kemiklerin içindeki yumuşak materyal. Kan hücreleri kemik iliğinde üretilir.

Kemik iliği nakli: Yüksek doz kemoterapi veya radyasyon tedavisi ile harap olan kemik iliğinin yerine konduğu bir işlem. Eğer verilecek ilik, tedaviye başlamadan önce hastanın kendisinden alınırsa buna otolog nakil denir.

Kemoterapi: Kanser hücrelerinin büyümesini yavaşlatmak veya onları öldürmek için ilaçlarla yapılan tedavidir; ayrıca ameliyat öncesi kitleyi küçültmek amacıyla da kullanılır.

Kısırlık: Çocuk s önleme, belirleme, tanılama ve tedavi etmede hastaların bilim adamlarına yardım ettiği araştırma çalışmaları.

Koloni Vücutta doğal olarak bulunan ve kan yapan hücreleri uyaran (çalışmalarını sağlayan) maddelerin laboratuvarda hazırlanmış şekli. Bu tedavi kemoterapi ve radyasyon tedavisinden zarar görmüş kemikiliğinin toparlanmasını sağlar.

Kök hücresi: Tüm kan hücrelerinin kaynağını aldığı hücreler.

Kök hücre nakli: Kanser tedavisiyle harap olan kemik iliğini onarmak için uygulanan bir yöntem. Bu yöntemle, tedaviye başlamadan önce hastadan kanda bulunan ve kemik iliğindeki hücrelere benzeyen hücreler (kök hücre) alınır. Kanser tedavisi bittikten sonra kemik iliğinin toparlanmasını ve sağlıklı hücre üretmeye devam etmesini sağlamak için bu hücreler hastaya enjekte edilir.

LCIS, lobüler karsinoma in situ: Memenin lobüllerinde bulunan anormal hücreler; kadının meme kanseri gelişme riskinin yüksek olduğunu gösterir.

Lenf: Lenfatik sistemde dolaşan, vücudu enfeksiyon ve hastalıklara karşı koruyan hücreleri taşıyan renksiz sıvı.

Lenfödem: Koltuk altı lenf bezleri meme ameliyatı sırasında alındığında veya radyasyonla harap olduğunda ortaya çıkan sıvının kolun şişmesine neden olması.
Lenfatik sistem: Vücuttan atıkları uzaklaştıran ve enfeksiyonlara karşı savaşmasını sağlayan sıvıları filtre eden sistem.

Lob, lobül: Memenin süt üreten bölümü olup süt kanallarının bitiminde bulunur. Her bir memenin daha küçük bölümler olan lobüllerden oluşmuş 15-20 lobu vardır.

Malign (kötü huylu): Kanserli; dokuları istila edebilen, yayılabilen ve tahrip edebilen.

Mammogram veya mammografi: Memenin röntgen görüntüsü.

Mastektomi: Memenin ameliyatla alınması.

Menopoz: Kadının adetten kesildiği dönem.

Metastaz veya metastatik: Kanserin vücutta çıkış yerinden başka bir bölgeye yayılması. Diğer bölgeye sıçrayan hücreler orjinal tümör hücrelerine benzer.

Mikrokalsifikasyon: Mammografiyle saptanabilen ince kalsiyum birikintileri.

Onkolog, medikal onkolog veya kanser uzmanı: Kanserin tedavisinde kemoterapi veya hormon tedavisini kullanan hekim.

Östrojen: Bir kadınlık hormonu; bazı meme tümörlerinin oluşmasına neden olan hormonlardan biri.

Patolog: Normal olup olmadıklarını belirleyebilmek için hücre ve dokuları mikroskop altında inceleyen hekim.

Progesteron: Bir kadınlık hormonu; bazı meme kanserlerinin gelişmesine neden olan hormonlardan biri.

Protez: Bir vücut bölümünün yapay olarak monte edilmesi. Meme protezi iç çamaşırın altına giyilebilecek meme şeklinde bir şeydir. Ayrıca, meme rekonstrüksiyonunda göğüs kaslarının altına yerleştirilen implantın teknik adıdır.

Radyasyon veya radyasyon tedavisi: Kanser hücrelerini öldürmek için yüksek enerjili röntgen ışınlarının uygulandığı tedavi. Radyasyon kanser tanısı için düşük dozda, tedavisi için yüksek dozda uygulanır.

Radyolog: Röntgen yorumlama ve özel bazı görüntüleme teknikleri konusunda özel eğitim almış hekim.

Risk faktörü: Bir kişide kanser oluşma riskini artıran unsurdur.

Röntgen: Yüksek enerjili radyasyon; tanı için düşük dozlarda, tedavi için yüksek dozda kullanılır

Tarama: Belirtiler henüz ortaya çıkmadan hastalık olup olmadığının araştırılması.

Tümör: Anormal doku büyümesi. Tümörler iyi veya kötü huylu olabilir.

Ultrasonografi: Kulakla duyulamayan yüksek frekanslı ses dalgalarının dokulara gönderildiği ve bu seslerin yankılarının grafiğe dönüştürüldüğü bir tanı yöntemi. Bu görüntüler TV ekranına benzer bir ekrana yansır. Yoğunlukları farklı olan dokular ses dalgalarını ayrı şekillerde yansıttıkları için görüntüler farklı olur. Ultrason ile memedeki bir kitlenin sıvı dolu bir kist mi, katı bir tümör mü olduğu anlaşılabilir.

Yatışma (remisyon): Kanser belirtilerinin ortadan kalkması. Remisyon geçici veya kalıcı olabilir.

Yumurtalıklar: Yumurta ve hormon üreten kadın üreme organları


Kaynaklar

Kanser hakkındaki bilgilere ulaşabilmek için başvurabileceğiniz yerlerden bazıları aşağıda sıralanmıştır. Bunlar dışındaki merkezlere de çeşitli yollardan ulaşabilirsiniz.

Kanser Bilgi Servisi
Amerikan Ulusal Kanser Enstitüsü’nün ücretsiz bir hizmeti olup kanser hastalarına, ailelerine, arkadaşlarına, topluma ve sağlık profesyonellerine hizmet veren bir telefonla danışma servisidir. Kansere ilişkin sorulara yanıt verilir, isteyenlere kanserle ilgili kitapçıklar gönderilir. Sorularınız yanıtlanırken NCI PDQ adlı programı esas alınır. Ayrıca bölgesel servisler hakkında bilgi verilir.
Ücretsiz tel: 1-800-4-CANCER (1-800-422-6237)
Tel no: 1-800-332-8615

Amerikan Kanser Derneği (American Cancer Society)
Amerikan Kanser Derneği tüm dünyada şubeleri bulunan gönüllü bir organizasyondur. Araştırmaları destekler, eğitim programları düzenler, hasta ve ailelerine çeşitli hizmetler sunar. Kendi kendine meme muayenesi, meme kanseri ve cinsellik ile ilgili ücretsiz kitapçıkları vardır. Kitapçık istemek veya dernekle bağlantı kurmak için ücretsiz olarak 1-800-227-2345 nolu telefonu arayabilirsiniz.

Ulusal Meme Kanseri Organizasyonları İttifakı (National Alliance of Breast Cancer Organizations) (NABCO)
Tenth Floor
9 East 37th Street
New York, NY 10016
1-800-719-9154
Ulusal Meme Kanseri Organizasyonları İttifakı meme kanserli hastalara tanı, tedavi ve destek konusunda hizmet sunan organizasyonlardan oluşmuş bir ağdır. NABCO arayanları gereken yerlere yönlendirir. Ayrıca meme kanseri hakkında bilgiler verir ve tedavi olan hastalarla ilgili yasal düzenlemelerde yer alır.


Diğer Kitapçıklar

Aşağıda adları sıralanan Amerikan Ulusal Kanser Enstitüsü (National Cancer Institute- NCI) kitapçıklarını İngilizce olarak 1-800-4-CANCER i arayarak isteyebilirisiniz veya http://www.cancer.gov girerek indirebilirsiniz:

Kanser Tedavisine İlişkin Kitapçıklar
- Kemoterapi ve Siz: Tedavi Sırasında Kendinize Yardım İçin Rehber.
- Radyasyon ve Siz: Tedavi Sırasında Kendinize Yardım
- Kemoterapi Sırasında Kendinize Yardım
- Klinik Çalışmalar Hakkında Her Şey
- Kanser Hastaları İçin Beslenme İpuçları
- Kanser Ağrısından Kurtulma
- Ağrı Kontrolü Hakkında Sorular ve Yanıtları

Kanserle Yaşamaya İlişkin Kitapçıklar
- Zaman Kazanma: Kanserli Hastalara ve Onlara Bakım Veren Kişilere Destek
- Yüzünüzü Geleceğe Dönme: Kanseri Yenenler İçin Rehber
- Kanser Nüksettiğinde: Tekrar Meydan Okuma
- İlerlemiş Kanser: Bugünü Yaşamak

Çeviri:
Zeliha Tülek, MSc.
İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Yüksekokulu
İç Hastalıkları Hemşireliği ABD
(Amerikan Ulusal Kanser Enstitüsü Yayını Yayın No: 95-1556)

Kaynak: http://www.adnanaydiner.com/