Kanserin Psikososyal Etkileri

Kanser, anormal hücrelerin kontrolsüz biçimde çoğalması ile karakterize bir hastalıktır. Birbirinden çok farklı kanser tipleri vardır. Bunların tümüne aynı ismin verilmesi, ortak özellikleri olan bir hücre tipinin denetimsiz biçimde çoğalması durumudur.
Kanser hastalığının ve tedavisinin kişinin hayatına getirdiği zorluklar hepimiz tarafından bilinmekte. Kanser hastalığının psikolojik sağlık üzerine etkisi de daha tanı aşamasında başlamaktadır. Başlangıçta yaşanan belirsizlik ve bekleyiş, kişinin kendisi ve ailesinde kaygı ve endişe yaratmaktadır.

İdeal olan, hekimin yeni kanser tanısı almış hastaya tanısını dürüst ve gerçekçi bir biçimde söylemesidir. Ancak, bazı olgularda hastanın psikolojik durumuna bağlı olarak bu birkaç görüşmeden sonra açıklanabilir.

Hastanın kanser tanısı aldığını öğrenmesi ile birlikte bu soruna karşı baş etme ve tepki vermeyle ilgili psikolojik problemler ortaya çıkmaya başlar. Hasta ilk olarak hastalığı inkar edebilir, şok yaşar, öfkelenir, uyku düzeni bozulur. İlk etapta hastanın bu duyguları yaşaması engellenmeye çalışılmamalıdır. Ancak ilerleyen günlerde bu evrelerin yerini hastalıkla savaşma, uyum çabaları ve umutlara bırakması amaçlanmalıdır.

Hastalığın varlığı kişinin kendisinde ve yakınlarının hayatında ciddi aksamalara yol açar. Kanser hastalığı bir çok maddi ve manevi kayıba da neden olur. Bunlar; fiziki bütünlüğün bozulması, sağlığın kaybolması, hastalıkla ilgili vücut şekil değişiklikleri, iş gücü kaybı gibi. Ayrıca kişi bu hastalık sebebiyle kendisini sosyal ortamlardan izole edebilir. Kişisel bakımı yapmakta da zorlanabilir.
Tüm bunlar psikolojik bütünlüğü örseleyici durumlardır. Hastada ve yakınlarında kızgınlık ve düşmanlık en sık görülen tepkilerdendir. Bunlar da daha çok sağlık personeli, doktorlar ve yakınlara yöneltilir. Hasta “ne suç işledim de benim başıma geldi?” düşüncesiyle kendini ve diğerlerini suçlayıcı bir tutum sergileyebilir. Kanser hastalarında en sık görülen tepki biçimi depresyondur. Depresyon uykusuzluk, yemek yememe, içe çekilme olarak kendini göstermeye başlayabilir. Hastanın gündelik hayatındaki stres yaratan faktörler de bu noktada önemlidir.

Tanı dönemi, tedavi dönemi, tedavi sonrası dönem, nüks ya da metastaz, ilerleme ve son dönem her biri ayrı ayrı psikolojik sıkıntıları beraberinde getirir. Hasta dayanılmaz ağrılar çeker ve bilinmeyenden korkar, ölüm korkusu söz konusudur. Hastaların ve yakınlarının kanserin her evresinde bir ruh sağlığı profesyonelinden (psikolog, psikiyatrist) yardım almaları gerekir.